In welke situaties moet een vader kinderalimentatie betalen?
Veel vaders vragen mij: moet ik kinderalimentatie betalen? Vooral als ze niet getrouwd zijn of nooit een relatie gehad hebben met de moeder, of als zij het kind niet hebben erkend. In deze blog leg ik uit welke vaders allemaal in aanmerking komen om alimentatie te betalen. Bij de moeder is het meestal duidelijk, want zij heeft automatisch een juridische positie, doordat het kind uit haar geboren wordt. De juridische ouder is alimentatieplichtig, dus de moeder komt dan in aanmerking om alimentatie te betalen. Daarbij maakt het niet uit of ze getrouwd is, ongehuwd samenwoont of helemaal geen relatie heeft met de vader van het kind. Maar hoe zit dat met de vader? Bij de vader ligt dat anders omdat hij lang niet altijd automatisch de juridische vader wordt. Dat zien we bij ongehuwd samenwonen. Dan is er wel een biologische, maar geen juridische band. Hetzelfde geldt als de band tussen de vader en de moeder nog zwakker is, als ze alleen maar een korte relatie hadden die al geëindigd was voor de geboorte van het kind, of een onenightstand. Moet de vader in zo’n geval alimentatie betalen? Hieronder geef ik een overzicht van deze verschillende situaties en leg ik aan de hand van korte voorbeelden uit of de vader alimentatieplichtig is. Ook noem ik daarbij de wetsartikelen, zodat dit makkelijk na te zoeken is.
1. De juridische vader als alimentatieplichtige
Wetsartikel met uitleg: volgens artikel 1:392 lid 1 sub a van het Burgerlijk Wetboek zijn ‘ouders’ alimentatieplichtig naar hun kinderen. Hiermee worden enkel de juridische ouders, dus niet de biologische ouders bedoeld.
Wanneer is een vader de juridische vader? Er is één situatie waarbij dat automatisch gebeurt en dat is als hij getrouwd is met de moeder of met haar een geregistreerd partnerschap heeft. De vader hoeft dan juridisch niets te regelen: de vader is automatisch juridisch vader.
Casus: Bram en Asha zijn getrouwd en hebben drie kinderen: Cornelis (20), Dirk (17), Dara (4). Ze gaan scheiden. Bram is juridische vader geworden doordat de kinderen binnen hun huwelijk zijn geboren. Daarom is hij alimentatieplichtig na de scheiding.
Voor de tweede situatie waarbij de vader juridisch vader wordt, moet hij wel wat doen, namelijk zijn kind erkennen. Dat kan gebeuren tijdens de zwangerschap, bij de geboorteaangifte of na de geboorteaangifte. De vader regelt dit bij de gemeente. Van belang is dat daarvoor de toestemming van de moeder moet worden verkregen. Die toestemming kan wel vervangen worden door de rechtbank. Als er een volgend kind komt, wordt de vader niet automatisch de juridische vader; dan moet dat volgende kind ook weer worden erkend. Als dit allemaal is gelukt, en het kind is erkend, dan is de vader alimentatieplichtig naar het kind toe.
Koen en Rea wonen samen en zijn niet getrouwd. Koen heeft hun twee kinderen, Neva (3) en Arthur (en 6), erkend bij de geboorteaangifte. Ze gaan zes maanden na de geboorte van Neva uit elkaar. Koen is juridisch ouder geworden omdat hij de kinderen heeft erkend. Daarom is hij alimentatieplichtig.
Het maakt hierbij overigens niet uit of de vader die het kind erkent ook een biologische band heeft met het kind. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als hij de stiefvader is van het kind. De rechtbank kan in dat geval overigens geen vervangende toestemming geven voor erkenning van het kind als de moeder niet wil dat deze stiefvader het kind erkent.
Freek en Mara wonen ongetrouwd samen. Freek heeft Lianne, een kind uit een eerdere relatie van Mara, met toestemming van Mara tijdens de zwangerschap erkend. Een jaar na de geboorte van Lianne gaan ze uit elkaar. Freek is juridische ouder van Lianne geworden door de erkenning. Hij is daardoor alimentatieplichtig voor Lianne op het moment dat hij en Mara uit elkaar gaan.
2. De verwekker als alimentatieplichtige
Wetsartikel met uitleg: volgens artikel 1:394 van het Burgerlijk Wetboek is de verwekker van een kind dat alleen een moeder heeft, ‘als ware hij ouder’ verplicht om alimentatie te betalen aan zijn kind. Met ‘als ware hij ouder’ wordt dus bedoeld: alsof hij de juridische vader is. Hieronder twee voorbeelden van situaties waarbij een vader als verwekker alimentatieplichtig is.
Situatie 1: ongehuwd samenwonen
Nouri en Sophie wonen samen; ze zijn niet getrouwd en hebben geen geregistreerd partnerschap. Samen hebben ze drie kinderen, die verwekt zijn door Nouri: Fatima (17), Aram (14), Olivier (4). Nouri heeft de kinderen niet erkend. Ze gaan uit elkaar. Nouri is niet de juridische vader door het huwelijk, het geregistreerd partnerschap of door erkenning. Hij is wel de verwekker van de kinderen. Daarom is hij alimentatieplichtig.
Situatie 2: onenightstand
Henk en Sara hebben een kind, Froukje. Eenmalig brachten ze de nacht met elkaar door en daarbij bleef het. Toen Froukje geboren werd, liet Sara dat aan Henk weten. Henk heeft Froukje niet erkend; hij wil geen rol spelen als vader in het leven van het kind. Sara is niet getrouwd met een ander. Henk is de verwekker van het kind. Daarom en omdat er geen juridische ouder is, is Henk alimentatieplichtig.
Het kan natuurlijk zo zijn dat niet zeker is of de verwekker de biologische vader is. Of dat de verwekker geen juridische ouder wil worden, terwijl de moeder dat wel wil. In dat geval kan op verzoek van de moeder de rechtbank de verwekker verplichten om een DNA test te ondergaan. Het vaderschap kan dan gerechtelijk worden vastgesteld. In dat geval is de verwekker alimentatieplichtig.
De positie van de verwekker wordt anders als de moeder tijdens de zwangerschap trouwt met een ander. Want in artikel 1:394 Burgerlijk Wetboek staat dat de verwekker alleen alimentatieplichtig is als het kind alleen een moeder heeft. Als de moeder tijdens de zwangerschap trouwt, dan heeft het kind op het moment van de geboorte dus ook een juridische vader.
Dus laten we uitgaan van dezelfde casus van Henk, Sara en hun kind Froukje. Sara is, toen ze 3 maanden zwanger was van Henk, getrouwd met Geert. Henk is de verwekker van het kind. Toch is Henk niet alimentatieplichtig, omdat er een juridische ouder is, Geert. In dit geval is Geert dus alimentatieplichtig als hij en Sara zouden scheiden.
Een zaaddonor is overigens geen verwekker en is daarom niet verplicht om alimentatie te betalen.
Er is wel een uitzondering op de regel dat de verwekker niet alimentatieplichtig is als er een tweede juridische ouder is. In sommige gevallen kan een verwekker wel worden aangesproken om alimentatie te betalen, zo is bepaald door de Hoge Raad in 1996 (HR 26 april 1996, ECLI:NL:HR:1996:AD2542) De twee voorwaarden zijn dat: 1) de verwekker ‘family life’ heeft met het kind én 2) de tweede juridische ouder niet alimentatieplichtig is. Dit laatste is het geval als deze tweede juridische ouder niet voldoende financiële middelen heeft om kinderalimentatie te betalen, of als van de moeder niet kan worden gevergd dat ze de andere juridische ouder om kinderalimentatie verzoekt.
Emma is getrouwd met Eric. Hij is een paar jaar voor het huwelijk gesteriliseerd vanwege bezwaren tegen het krijgen van kinderen. Tijdens het huwelijk heeft Emma een relatie met Arie. Als gevolg daarvan verwekt Arie bij Emma een kind, Jade. Arie heeft Jade vanaf de geboorte als zijn dochter behandeld. Emma gaat scheiden van Eric. Als kunstenaar leeft Eric al jaren op een bijstandsuitkering en daarnaast heeft hij, nog van voor zijn huwelijk met Emma, schulden. Uitgangspunt is dat Eric de juridische vader is, omdat Jade tijdens het huwelijk van Emma en Eric is geboren. Maar Arie heeft family life met Jade en Eric heeft niet de financiële middelen. Daarmee wordt Arie toch alimentatieplichtig.
Kortom, de vader is alimentatieplichtig als:
- hij bij scheiding van de moeder getrouwd is of een geregistreerd partnerschap heeft met de moeder,
- hij een kind heeft erkend, wat ook kan als stiefvader,
- Hij de verwekker is en er geen tweede juridische ouder is die alimentatie moet betalen.